میزان فرسایش خاک در کشور ۷ برابر حد مجاز!
بازاری: رییس گروه مهندسی صیانت از آب و خاک پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری می گوید حد مجاز فرسایش خاک برمبنای تنوع کاربری ها حدود 2.4 تن در هکتار در سال است در صورتیکه این عدد در کشور ما بصورت متوسط به 16 تن در هکتار در سال می رسد. این یعنی میزان فرسایش خاک در کشور بیش از 7 برابر حد مجاز است.
حمیدرضا پیروان در گفت و گو با ایسنا، با اعلان اینکه حدود ۸۰ درصد از سطح کشور دارای اقلیم خشک و نیمه خشک بوده و به همین علت عرصه های منابع طبیعی کشور دارای فقر پوشش گیاهی هستند، اظهار داشت: خشکسالی پی در پی دهه های اخیر سبب شده که الگوی بارش از نظر زمانی، مکانی و نوع آن تغییر یابد. نوع بارش یعنی میزان برف از مجموع نزولات جوی کاسته شده است. از نظر زمان وقوع بارش هم تغییراتی در کشور رخ داده به نحوی که باران شدید دقیقاً زمانی اتفاق می افتد که با حداقل پوشش گیاهی در دامنه های طبیعی مواجهیم. از نظر مکانی نیز این بارش ها در مناطقی رخ می دهد که قابل پیش بینی نیست.
رفتارهای بارشی تغییر کرده
وی افزود: گرمایش جهانی و پدیده تغییر اقلیم سبب شده که رفتارهای بارشی در کل دنیا تغییر کند. این بدان معنا است که زمانی که سطح خاک کاملاً خشک است و از سویی سطح خاک عاری از پوشش گیاهی است باران های شدیدی رخ می دهد.
بنابر گفته رییس گروه پژوهشی مهندسی حفاظت آب و خاک پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری عامل اصلی وقوع سیل، نفودناپذیری سطح زمین و بارش های شدید می باشد.
پیروان با اعلان اینکه خاک های ایران به شدت حساس هستند، اضافه کرد: عامل طبیعی خاکزایی در کشور سازندهای زمین شناسی است که به صورتی بستر خاک های ایران محسوب می شوند و عمدتا حساس به فرسایش اند. همین مورد موجب می شود خاک هایی که در سطوح زمین شناسی تشکیل می شوند در مقابل بارش های شدید از خودشان مقاومت چندانی نشان ندهند. همین طور فعالیت انسانی، دخالت بشری، تغییر کاربری اراضی و عدم برنامه ریزی های مدون برای منابع خاکی همه دست به دست هم داده و پس میزان فرسایش خاک نسبت به سهم تولید آن بالاتر رود و متعاقباً وقوع سیل های مخرب هم بیشتر شود.
اغلب سیل ها پر رسوب هستند
ایشان سپس تشریح کرد: اغلب سیل هایی که جاری می شوند در وضعیت اقلیمی و فرسایشی ایران، بسیار پر رسوب هستند و در بعضی مواقع بیش از ۳۰ درصد از حجم سیلاب را خاک و سنگ تشکیل می دهد. در حقیقت باید آنها را بجای سیل، گل روانه نامید، برای اینکه رسوبات بسیاری با خود به همراه دارند. وقتی میزان رسوبات هم بالا باشد قدرت تخریب بیشتر می شود.
حریم رودخانه ها رعایت نشده
رییس گروه پژوهشی مهندسی حفاظت آب وخاک پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در ادامه اظهار داشت: متاسفانه حریم رودخانه ها، مسیل ها و مسیل ها، در ساخت وسازها رعایت نشده و همین موجب می شود که همیشه در معرض خطر باشیم مگر این که رویکردهایمان را تغییر دهیم. یعنی هم سازمان های دولتی اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری را تسریع بخشند و هم مردم در انجام این عملیات مشارکت داشته باشند و اصول کاربری اراضی را رعایت نمایند.
این کارشناس حوزه آب و خاک افزود: این که به هر حال تولید خاک در چرخه فرسایشی اتفاق می افتد موضوعی غیرقابل انکار است. این چرخه فرسایشی که به هنگام وقوع سیلاب ها در بالا دست رخ می دهد اگر در سیکل طبیعی خود باشد به صورتی موجب خاکزایی در مناطق پایین دست می شود، ولی اگر از حد مجاز خود بیرون رود این رسوبات از بالا دست وارد مزارع و باغات، شبکه های انتقال آب و سدها شده و خسارت به وجود می آورد.
رواناب ها می توانند خاک و آب را شور کنند
بگفته وی حساسیت بالای خاک های ایران به ترکیب شیمیایی سنگ های مادر بستگی دارد. در بخش های مرکزی ایران، اراضی مارنی گچی و نمکی زیادی وجود دارد و رواناب ها می توانند این املاح را با خود حمل و علاوه بر شوری آب، خاک های پایین دست را نیز شور کنند. هر چه میزان دخالت انسان در طبیعت بالا رود این حساسیت بیشتر می شود.
میزان فرسایش خاک در کشور بالا است
پیروان در ادامه اظهار داشت: حد مجاز فرسایش خاک برمبنای تنوع کاربری ها همچون جنگلها، مراتع و اراضی کشاورزی و سایر کاربری ها حدود ۲.۴ تن در هکتار در سال است در صورتیکه این عدد در کشور ما بصورت متوسط به ۱۶ تن در هکتار در سال می رسد. این یعنی میزان فرسایش خاک در کشور بیش از ۷ برابر حد مجاز است و بایستی برای حفظ خاک برنامه ریزی های لازم را داشته باشیم.
رسوبات مانع رسیدن آب به سفره های زیرزمینی هستند
وی در پاسخ به این پرسش که آیا رسوبات سیلاب اخیر مانع از نفوذ آب به سفره های زیرزمینی شده است یا خیر، اظهار داشت: سیلاب ها سرعت بالا و قدرت تخریب بالایی دارند و میزان بار رسوبی رودخانه موقع سیلاب یعنی همان گل و لای هم بالا است. در نتیجه شاید فرصت کافی برای نفوذ آب به سفره های زیرزمینی به حد کافی فراهم نشود.
این کارشناس حوزه آب و خاک در آخر اظهار داشت: خوشبختانه در کشور ۳۷ سامانه پخش سیلاب داریم که این سامانه ها در ابتدا جریان های سیلابی را رسوب گیری می کنند و پس از آن آب کم رسوب را به مناطق پایین دست انتقال می دهند و پس در سیلاب به وقوع پیوسته، تغذیه آبخوان ها به انجام می رسد. چنانچه این سازه ها نباشند مقدار زیادی رسوب روی سطح خاک می ماند، خاک نفوذناپذیر می شود و شاید آب به اندازه کافی به سفره های زیر زمینی نفوذ نکند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب